OverNieuw

Zorgelijk

Zorg neemt toe. Overal. In ons persoonlijk leven en in de maatschappij als geheel. De enige sector waarin nog werk te vinden is. Maar ziekenhuizen lijden verlies. Dus vallen ze in kleine onderdelen uit elkaar en gaan samen met andere maatschappelijke organisaties. Dicht bij de mensen. Het gemak dienend. Toegankelijk. Op een school, in een gezondheidscentrum of bij een supermarkt. Die clustering is opmerkelijk omdat in
het verleden combinatiegebouwen of multifunctionele gebouwen nooit zo’n succes waren. Lang niet alle gebruik past bij elkaar. Soms werken ze elkaar alleen maar tegen. En dat leidt tot ergernis en verwaarlozing. In de jaren zeventig van de vorige eeuw leek het een ei van Columbus. Na de dwangmatige scheiding der functies uit het doorgebroken modernisme van tien jaar daarvoor, leek clustering de bouwkundige droom
van de toekomst. Alles samen. Bloemkoolwijken als het toppunt van burgerlijke saamhorigheid. Gezellig, goedkoop, duurzaam. En nu in de eenentwintigste eeuw gelden die voordelen opnieuw. Jammer genoeg hebben de statige postkantoren de boot gemist. Ze zijn net allemaal gesloten nu een nieuwe vraag naar samenvoeging onder een dak een hoogtepunt bereikt. Supermarkten en bibliotheken nemen de uitdaging
– soms noodgedwongen – wel aan. Een interessante ontwikkeling, die in het buitenland en vooral in de Amerikaanse wereld al langer gemeen goed is. De mall op Nederlandse schaal. We zullen zien of dat idee toekomst heeft. Een nieuwe brede school in Vlissingen met de toepasselijke naam de Combinatie is een heel jong voorbeeld. Net opgeleverd verrijkt het complex daar het centrum van het Spaans Kwartier. Omdat de functie niet meer eenduidig is, moet op de schaal van het hele complex het gebaar groter worden en de alles omhullende gevel nondescripter. Het hoort bij elkaar. Gekleurde stippen geven nu richting en plaats aan in de continue kringloop van het interieur. Anders weet je niet meer waar je bent. En plakkers op de buitendeuren laten je weten voor wiens deur je staat. Want van het gebouw is dit helaas niet meer af te lezen. Misschien wel een zorgelijke ontwikkeling voor de altijd zo heldere vaderlandse architectuur.

Aflevering gemist? Kijk hier alle afleveringen terug >>

Wilt u reageren? Laat dan hieronder uw bericht achter!

Tweede leven

Bij nieuwe religieuze gebouwen denken we op dit moment vaak aan moskeen. Die staan namelijk in de belangstelling. In de grote steden pieken de minaretten overal bovenuit. Middelburg heeft ook een nieuwe moskee. Nog niet helemaal af, maar het vordert. Opvallend genoeg is het hier een hedendaags ontwerp, geen conservatief, klassiek model. Een kleine glazen koepel bekroont de ronde, golvende vorm van het gebouw op bescheiden wijze. Voor de losstaande minaret is een slanke vorm gekozen. IJl en puntig wijzend naar de hemel benadrukt hij de overgang van stad en land. Samen met het plaatselijke Leger des Heils gebouw is de reli-boulevard de grens van de stad geworden. Symbool dat religie niet langer centraal staat in de huidige samenleving. Over welk geloof we het ook hebben, de meeste tempels trekken minder bezoekers dan vroeger.  Dat er minder kerkgangers zijn dan vijftig jaar geleden zal voor niemand een verrassend gegeven zijn. Ontkerkelijking en de gevolgen daarvan zijn regelmatig in het nieuws. Dus weten we ook wel dat er kerkgebouwen leeg komen te staan en soms zelfs gesloopt worden. Dat laatste vooral als een kerkbestuur huiverig is voor een andere functie. Ontheiliging van kerken door een tweede leven wordt zeker in orthodoxere en katholieke kringen niet gewaardeerd. In Zeeland hebben we vooral te maken met kerkgebouwen die niet langer gebruikt worden door de vorderende fusie van Hervormden en Gereformeerden. Zij vormen nu samen de Protestantse Kerk in Nederland. En benutten vaak maar een klein deel van de oorspronkelijke kerken in een bepaalde plaats. Zeker in dorpen komen op die manier kerken vrij voor nieuwe invullingen. Bekend zijn enkele galeries op Walcheren of een restaurant, boekwinkel en kantoor elders. Zoals bijvoorbeeld in het Zuid Bevelandse Nieuwdorp, waar de gereformeerde kerk werd omgebouwd tot appartementen. Of zoals in het Zeeuws Vlaamse Axel, waar een van de gereformeerde kerk werd gekocht door kapper Burny’s. Alhoewel de nieuwe functie een totaal ander gebruik noodzakelijk maakt, is de kerkruimte als zodanig en ook enkele decoraties nog goed herkenbaar. Een make-over van het gebouw hoeft namelijk niet per definitie te leiden tot een totaal onherkenbaar gebouw. Het levert dikwijls een interessant mengsel van oud en nieuw, van religieuze traditie en seculier pragmatisme op. Maar ondanks deze invloedrijke hervormingen worden er wel degelijk nieuwe kerkgebouwen gemaakt. Voor gemeenschappen waar de groei nog in zit. Meestal van de strengere soort, waar de individualisering en modernisering van opvattingen succesvol buiten de deur gehouden wordt. Zo zijn er kortgeleden nieuwe kerken gemaakt in Waarde en de stad Tholen. Monumentaal van afmeting en sober van uitvoering. Gebaseerd op de daar gangbare idee dat een kerk niet meer dan een overdekte plaats van samenkomst. Een schuur die zich van verre laat zien in het vlakke polderland. Teken van hoop?

Aflevering gemist? Kijk hier alle afleveringen terug >>

Stedenbouwkundige apartheid

Sinds de doorbraak van het modernisme in alle facetten van de maatschappij gedurende de jaren zestig, worden alle functies in de stedelijke ruimte van elkaar gescheiden. Volgens de protagonisten zou dat namelijk leiden tot een heldere verkeersstromen en overzichtelijke verhoudingen. Elk onderdeel van het leven zijn eigen plek en ontwikkelingsmogelijkheden. Ieder zijn eigen snelheid, onafhankelijk van de ander. Een soort stedenbouwkundige apartheid dus. Daarvan is een van de meest zichtbare effecten dat snelwegen buitenom stedelijk gebied geleid werden en dat industrie en bedrijvigheid op afstand van de stad- of dorpskern werden geplaatst. Die activiteiten horen namelijk niet bij wonen en winkelen. Hun aard is anders. Ze hebben meer vrije ruimte nodig en het is om hygiënische en vervuilingsredenen beter ze uit de centra te houden. Vijftig jaar geleden leek dat een logische stap. Nu kijken we er anders tegenaan, want op dit moment zitten we met een situatie van leeglopende stadscentra en verrijzen er te pas en te onpas bedrijfsterreinen, liefst langs de snelweg (een zogenaamde A locatie) en ten koste van veel landschappelijk groen. Juist die natuurlijke omgeving zijn we de laatste decennia meer gaan waarderen. Gemeenten echter verdienen veel geld met gronduitgifte aan bedrijven. Het gezicht van een plaats wordt niet langer bepaald door een fraaie historische kern, maar door de omvang en hoeveelheid bedrijven die men langs de entree van zo’n stad of dorp aantreft. En erger nog: we hadden bij die functionele opdeling nooit gerekend met het feit dat wanneer bedrijven een aparte status hebben, ook de controle op leefbaarheid, esthetische uitstraling en inpassing in de omgeving volledig weg zou zijn. Het zijn toch maar industrieterreinen. Het woord alleen al werd synoniem voor chaos en rommel. Niemand ziet het, dus wie kan het wat schelen hoe het er daar uitziet en hoe het eraan toegaat. Vrijplaatsen werden het, waarmee we tegenwoordig niet meer zo blij zijn. Verrommeling werd een begrip. Recht op panoramische uitzicht vanaf de snelweg. Zorg voor het landschap. Dat zijn de onderwerpen van vandaag. Hoe reageren ontwerpers daarop? Met name de jonge generatie is pragmatischer en tegelijkertijd doordrongen van nieuwe inzichten. Het moet anders.  Aan de hand van plan Hogeweg bij Hulst komen verrassende oplossingen aan de orde voor grote problemen van bereikbaarheid, groei en landschap.

Aflevering gemist? Kijk hier alle afleveringen terug >>