Stedenbouwkundige apartheid
Sinds de doorbraak van het modernisme in alle facetten van de maatschappij gedurende de jaren zestig, worden alle functies in de stedelijke ruimte van elkaar gescheiden. Volgens de protagonisten zou dat namelijk leiden tot een heldere verkeersstromen en overzichtelijke verhoudingen. Elk onderdeel van het leven zijn eigen plek en ontwikkelingsmogelijkheden. Ieder zijn eigen snelheid, onafhankelijk van de ander. Een soort stedenbouwkundige apartheid dus. Daarvan is een van de meest zichtbare effecten dat snelwegen buitenom stedelijk gebied geleid werden en dat industrie en bedrijvigheid op afstand van de stad- of dorpskern werden geplaatst. Die activiteiten horen namelijk niet bij wonen en winkelen. Hun aard is anders. Ze hebben meer vrije ruimte nodig en het is om hygiënische en vervuilingsredenen beter ze uit de centra te houden. Vijftig jaar geleden leek dat een logische stap. Nu kijken we er anders tegenaan, want op dit moment zitten we met een situatie van leeglopende stadscentra en verrijzen er te pas en te onpas bedrijfsterreinen, liefst langs de snelweg (een zogenaamde A locatie) en ten koste van veel landschappelijk groen. Juist die natuurlijke omgeving zijn we de laatste decennia meer gaan waarderen. Gemeenten echter verdienen veel geld met gronduitgifte aan bedrijven. Het gezicht van een plaats wordt niet langer bepaald door een fraaie historische kern, maar door de omvang en hoeveelheid bedrijven die men langs de entree van zo’n stad of dorp aantreft. En erger nog: we hadden bij die functionele opdeling nooit gerekend met het feit dat wanneer bedrijven een aparte status hebben, ook de controle op leefbaarheid, esthetische uitstraling en inpassing in de omgeving volledig weg zou zijn. Het zijn toch maar industrieterreinen. Het woord alleen al werd synoniem voor chaos en rommel. Niemand ziet het, dus wie kan het wat schelen hoe het er daar uitziet en hoe het eraan toegaat. Vrijplaatsen werden het, waarmee we tegenwoordig niet meer zo blij zijn. Verrommeling werd een begrip. Recht op panoramische uitzicht vanaf de snelweg. Zorg voor het landschap. Dat zijn de onderwerpen van vandaag. Hoe reageren ontwerpers daarop? Met name de jonge generatie is pragmatischer en tegelijkertijd doordrongen van nieuwe inzichten. Het moet anders. Aan de hand van plan Hogeweg bij Hulst komen verrassende oplossingen aan de orde voor grote problemen van bereikbaarheid, groei en landschap.
Aflevering gemist? Kijk hier alle afleveringen terug >>